• Нүднә харань тату улст дөң болхар

    Тәв һар җил хооран нүднә харань тату улсин төрмүдт олн-әмтн оньган тусхаҗ, эднд дөң-тусан күргхин төлә нарт-делкәд цаһан тайгин өдр темдглдг болв. Нүднә харань тату улсин Цугәрәсән ниицән эн өдриг 1987-ч җиләс авн темдглдг болад, гемтә-шалтгта улсин төрмүдт нерәдҗ олн зүсн керг-үүлдвр давулна. Мана таңһчд эн өдр угтҗ бас олн билг-эрдмин фестивальмуд, марһас давуллһн сән авъяст тохрв. Зуг ода эпидемиологическ бәәдләс иштә олн-әмтн орлцдг керг-үүлдврмүд давулгдҗахш. Болв тер бийнь эрмдгтә улсин төрмүд хаһллһнд ик оньг өггднә.
    Цугәрәсән ниицәнә мана таңһчд үүлддг региональн әңгд ут тоодан тавн зу һар күн орна. Элст, Городовиковск болн Лагань балһсдт, Баһ Дөрвд селәнд КРО-н бәәрн әңгүд үүлднә. Мана таңһчд үүлддг региональн әңг нүднә харань тату улсин социальн харслтын, эднә реабилитацин, эднд сән таал тогталһна төрмүд хаһллһнд шунмһаһар орлцна. Тиигәд, эдн одахн коммерческ биш бүрдәцсин дунд болсн марһанд «Открытый мир» гидг төсв белдәд, мөрә шүүҗ авв. Эдн гемтә-шалтгта улс өдгә цага эв-арһс олзлдгиг дасч авхин төлә 422 миңһн арсңга субсидь авв.
    – Таңһчин спортын болн баһчудын политикин министерств маднд төсв белдхд дөң-тусан күргснд ик ханлтан өргҗәнәвидн. Мөрән мөңгиг гемтә-шалтгта улсин төлә шишлң мобильн эв-арһс хулдҗ авлһнд, волонтермудыг сурһлһнд, шатрин-дөөвин марһа давуллһнд болн нань чигн кергт олзлхар зуралҗанавидн. Тер мет өдгә цага эв-арһс олзллһна халхар мастер-класс бүрдәгдхмн, үкр сарин 12-ас авн 19 күртл нүднә харань тату улсин төрмүдт нерәдсн видеоролик олна оньгт тусхагдхмн. Коммерческ биш бүрдәцст шаңһа дөң күргҗәхнь темдгтә, мана төсв таңһчин марһанд диилвр бәрснь маднд ик күцәмҗ болв, – гиҗ нүднә харань тату улсин Цугәрәсән ниицәнә КРО-н ахлачин нөкд Орусан Лидия келв.
    Нүднә харань тату, сохр улст сән таал тогталһна төр чинртә болҗана. Мана хотл балһснд шишлң светоформуд углҗ тәвгдсн бәәнә, эмнлһнә бүрдәцст Брайлин үзг олзлҗ кабинетмүдин өөр шишлң темдгүд бәәнә. Болв иим гемтә-шалтгта улсин төлә олна көлгнд, олна һазрт сән таал тогталһна төр хаһлх кергтә гиҗ Лидия Эренценовна заав. Мана таңһчд нүднә харань тату улс нөкд болдг нохасиг олзлдгнь йир ховр. Зуг Лагань балһснд бәәдг Барана Герман нүднә харань тату улст дөң болдг нохата.
    Хальмг Таңһчд үүлддг олна бүрдәц мөчн сард 90 җилин өөнән темдглв. Өөнд нерәдҗ хулһн сарин 20-д нүднә харань тату улс дунд шатрин болн дөөвин марһан, маңһдуртнь байрин хург болхмн. Темдглхәс, нүднә харань тату улсин ниицәнә гешүд эрмдгтә улс дунд болдг спартакиадт, билг-эрдмин фестивальд шунмһаһар орлцна. Шидр Абушан Дантес Ростов-на-Дону балһснд болсн «Цаһан тайг» фестивальд орлцад, Әрәсән Өмн үзгин округин девсңгин лауреат болв. Хальмг Таңһчин олн-әмтнә артист Шовгура Арслана сурһульч фестивалин гала-концертд орлцад, домбр цокад, хальмг айсарн жюрин гешүдин зүрк авлв. Келхд, эн марһаг олн җилдән нертә дууч Диана Гурцкая бүрдәҗ давулна.
    Цаһан тайгин нарт-делкән Өдрин һол күслнь нүднә харань тату улсин зөв харслһн, эднә туст тесвртә болҗ дөң-тусан күрглһнд олна оньг тусхалһн мөн. Тегәд бидн иим улст килмҗән тусхаҗ, дөңгән күргҗ, төртнь орлцх зөвтәвидн.

    ДАВАН Наталья
    ЗУРГТ: Абушан Дантес болн
    Орусан Лидия «Цаһан тайг»
    фестивальд

    • 14-10-2021, 09:47
  • Єаза генткн киитрхлі...

    Эн љил эрт серўн орад, нам єаха сард ўвл ирх гиљ сангдљала, яєад гихлі сґґєір зґвір киитн болад біів. Эн саамд Элстин тґвин болн микрорайодын гермўдт бичкдўд чигн, медітнр чигн дулан хувцан ґмслдід, сґґєір зузан хучаєан єарєљ авад унтљасмн.

    • 12-10-2021, 13:40
  • Олна кґлгиг элстихн уданд кўліні

    Бидн кґлгн-кўчні тґрір дањгин бичнівидн. Яєад гихлі кґдлмшин хґґн, ўдин завсрла чигн гер талан кўрхд амр биш болна. Тиигчкід ода зірмснь тўгдг геміс саглад зогсалд ик автобус ирхинь кўліні, болв тедн чигн ода ик завсртаєар эс гиљ тґрўц ирхш.
    Ўлгўрнь, Элстин ніімдгч микрорайон тал гўртм рынкас імтиг кўргдг ик кемљіті 1-ч тойгта автобус нам тґрўц йовдган уурв. Імтн болхла шишлњ тер автобусиг кўлієід, цугтан гер талан кўрдг біісмн

    • 20-07-2021, 10:17
  • Хальмгт хаалһс ясгдх

    Эн җил «Әәмшг уга болн сән чинртә хаалһс» гидг келн-улсин төсвәр мана таңһчд 128,13 дуунад хаалһ ясхмн гиҗ зуралгдҗана. Тер тоод региональн чинртә 108,58 дуунад болн Элст балһсна 19,55 дуунад хаалһ ясхмн гиҗ Хальмг Таңһчин тосхлтын, көлгн-күчнә болн хаалһин эдл-ахун министрин дарук Ченкалин Евгений зәңглв.

    • 01-04-2021, 17:26
  • Көдлмшч ормс бүрдәгдх

    Хальмгин Толһач Хаска Бату таңһчд шин көдлмшч ормс бүрдәлһн региона экономическ делгрлтин эркн чинртә төр болҗана гиҗ темдглв. Эн төр хаһлҗ, күч-көлснә рынкиг шин кадрмудар тетклһиг, предприять-бүрдәцслә, дунд шишлң болн деед сурһульмудла хамцу үүлдх кергтә гиҗ таңһчин Толһач правительствд даалһвр өгв. Тер мет баахн мергҗлтнриг белдхин төлә таңһчин даалһврар баһчудыг сурһульд йовуллһна төр хаһлх кергтәг даалһв.

    • 27-03-2021, 17:22
  • Әмтиг көдлмшәр теткхин төлә

    Эн долан хонгт «Негдсн Әрәсә» партин региональн күцәгч комитетин депутатск төвин улд әмтиг көдлмшәр тетклһнә заканд сольвр оруллһна төрәр күүндвр болв. Селвлцәг партин региональн әңгин сегләтрин дарук, Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлачин дарук Сергей Сухинин һардҗ давулв. Харһлтд «Негдсн Әрәсә» партин Элстин бәәрн әңгин сегләтр, хотл балһсна толһач Орзан Николай, таңһчин Улсин Хуралын болн ЭГС-ин депутатнр, таңһчин профсоюзин болн социальн делгрлтин министерствин элчнр орлцҗ, чинртә төрәр болсн күүндврт ухан-тоолврарн хувалцв.

    • 27-03-2021, 17:17
  • Туван улс нөкд болҗана

    Моңһлын кесг һазрар салькна күчтә аюл болад, элсиг күчтә кевәр теңгр күртл күргҗ, хәрү һазрур хайҗ, һалв салькн цуг һазрин аһуг элснд дарулв. Нутгин 51 сомон эн аюлла харһв. Элстә салькн шүрүн кевәр көдләд, әмтнд, цуг әмтә тоотд, эдл-ахуд ик һару учрав. Март сарин 13-14-д генткн падрҗ һалзурсн элстә салькна һаруг тер дарунь даңцахар, аюлла харһсн улст дөң болхар орн-нутгин толһач Х. Баттулга правительствд бачм даалһвр өгв. Әмтнд тер дарунь дөң болсн деерән цааранднь иим йовдлас нутган түргәр харсҗ авч болх залһлдана систем бүрдәх кергтә гиҗ президент закв. Тер залһлдан малчнрин цуг хошмудыг әәмшгтә бәәдл учрсн цагт дөң болдг цергллтин көдләчнрлә түргәр залһлдулх зөвтә.

    • 25-03-2021, 17:22
  • «Автоледи» - күүкд улсин такси

    Көдлмшәр тетклһнә, шин көдлмшч ормс бүрдәлһнә төр кезәд чигн чинртә төр болна. Коронавирусн гем мана җирһлд учрснас иштә эн төр хойр дам чинртә болн нәрн болв. Харм төрхд, эн хальдврта гемәс көлтә кесг улс көдлмш уга үлдв. Тиим улст дөң болхин төлә шаңһа көтлврмүд батлгдсмн, эднд демин мөңг өгнә.

    • 23-03-2021, 17:37
  • Хамгин түрүнд көдлмш кергтә

    Ода мана таңһчд хамгин ик төр ямаран гихлә, хамгин түрүнд олн-әмтнә төлә көдлмшч ормс бүрдәх кергтә гиҗ санҗанав. Эн туст ода тогтсн бәәдлиг урдк җилмүдин бәәдллә әдлцүлҗ болшго. Мини бичкндк болн баһ цаг 70-80-ч җилмүдт давла. Тиигхд мана «Западный» совхозин Целинн дунд сурһульд дундлад 500-550 күүкн-көвүн сурдг бәәсмн. Мана селәнд хара бәәдг күн уга билә. Тиигхд совхозд гараж, селәнә эдл-ахун техникиг ясдг мастерскоймуд, хөд кирһдг бәәрн, тосхлһна әңг, мал бордлһна комплекс, өдмг болһдг гер, промышленн эд-таврин, эдл-ахун чигн лавкс, бәәрн эмнлһн, пошт, дегтрин саң, селәнә сойлын Гер, зуни кинотеатр болн нань чигн күч-көлсч, сойлын болн социальн бүрдәцс үүлдҗәлә. Тер цагт совхозд 40 миңһн һар хөн, 7 миңһн шаху толһа бод мал билә. Келхд, тиигхд таңһчин эдл-аху болһн мана селәнлә әдл сәәнәр бәәсн болдг.
    Одахн би дәкнәс төрскн селәнүр эгчдән золһхар одад ирләв. Түрүн хәләцд аршанбулгихн му бишәр бәәнә. Советин цагла Элст-Аһш һол хаалһас селән тал татсн хату девскртә 16 дууна хаалһин чинрнь ода бийнь му биш. Келхд, хату девскртә хаалһ уга бәәсн цагла бәәрн әмтн яһҗ муулян эдлсн болх гиһит. Хур-чиг орсн кемд Элст аль района төв күртл күрдг арһ тасрдг бәәсмн. Өвдгцә гишң бальчгт булхад, машид дор ормдан кесгтән зогсдмн. Ода баһчуд тер цага мана зовлңгиг медхш. Советин цагла тосхсн хаалһар эврә машиһәрн нааран-цааран хурдлад бәәнә.
    Цааранднь урдк җилмүдән санхла, намаг дунд сурһульд сурчахд газ гидг юмна тускар меддго биләвидн. Бешән модар болн хар нүүрсәр түләд хот кедг цаг бәәсмн. Зуни кемд болхла керогаз деер хотан кедмн. Мадниг, бичкдүдиг, кероси авхулхар эк-эцкнр долан хонгт нег дәкҗ түләнә станц тал илгәдмн.
    Усна тускар келхлә, мана селәндә худгудт усн әмтәхн билә. Тегәд хаалһин, газин болн усна туст ө-һундл учрхш, зуг харм төрхд, оңдан халхар төр дала.
    Ода поселкд бәәдг әмтнә ик зунь көдлмш уга, тегәд өрк-бүлмүдән асрхар Элстүр, таңһчин һатц чигн бәәдг балһсд орад тенд көдлҗәнә. Аршан Булгт болхла көдлҗәсн бүрдәцсәс зуг дунд сурһуль, бичкдүдин сад, дегтрин саң көдлҗәнә. Эмнлһн хаалһата. Долан хонгт нег дәкҗ района төвәс эмч ирәд кү хәләнә. Бас долан хонгт нег дәкҗ пошт көдлнә.
    Селәнә әмтн давсн җилин така сарас авн эврә малан үвлд белдсн хотар асрҗана. Яһад гихлә 2020-ч җилд һаң халунас көлтә теегин өвсн нарнд шатад, малыг кеер хәрүлдг арһ тасрв. Эн төр эгчим бас икәр үүмүлҗәнә. «Ода дулан күртл яһҗ бәәхв? Хавр ирхлә, теегт өвсн һархий?», – гиҗ Галя эгчм икәр зовад бәәнә.
    Урднь ниргәд шуугад бәәдг хойр давхр ДК-д ода ә-чимән уга, тагчг. Кесг җил хооран сойлын Герт түүмр болад, түүнәс нааран эн көдлдгән уурв. Келхд, 2018-ч җилин зунар Хальмг Таңһчин правительствин сүүрт РФ-н Президентин сойлын туск Зәрлгин туст күүндвр һарсмн, 2019-ч җилд Хальмг Таңһчин зуульчллһна болн сойлын министерствин эрлһнәс иштә таңһчин зәрм селәдт, тер тоод Аршан Булг поселкд, сойлын Гер тосхгдхмн гисн шиидвр батлҗ авгдла. Зуг, харм төрхд, селәнә әмтнә төлә ик чинр зүүҗәдг тер правительствин тогтавр урдк кевәрн цааснд үлдв яһв?..
    Одахн Аршан Булгт шин ФАП тосхгдв. Терүнә төлә цуг өлг-эд хулдҗ авад бел кечксн бәәнә. Удл уга бидн эврә ФАП-та болхвидн гиһәд эгчм байрта зәңгәрн нанла хувалцв.
    Дәкәд нег төрнь: Элстүр аль района төв күртл әмтиг зөөдг автобус поселкд уга. Урднь бәәрн күн эврә ГАЗеләр аршанбулгихнә улсиг зөөдг билә, зуг көлгнь эвдрснәс авн селәнә әмтн эн төрән яһҗ хаһлхан медҗәхш.
    Тегәд ода таңһчин селәдиг яһҗ босххмн? Мана газетин умшачнр, нег үлү селәдт бәәдг әмтн, эн туст ямр тоолврта бәәхинь медхд соньн болхмн билә.
    ШААКУН Василий

    • 18-03-2021, 17:22
  • Хальдврта гемәс саглхар

    Әрәсән социальн даатхлһна саңгин Хальмг Таңһчар үүлддг әңг йилһсн мөңгәр таңһчин предприять-бүрдәцс көдләчнриннь күч-көлс харлһна керг-үүлдврмүд күцәнә. Давсн җилд эн мөңгиг көдләчнриг коронавирусн гемәс хөрлһнә керг-үүлдвр күцәлһнд олзлх зөв өггдв. Тиигәд Хальмгин предприятьмүд эн кергт 1,4 сай арслң олзлв.

    • 18-03-2021, 17:18